Мы павінны ведаць нашу праўдзівую гісторыю. Яна так знявечана. У нас пануе іншая ідэалогія, і многія яе прытрымліваюцца. Калі не ўздымаць такія пытанні, як Слуцкі чын ці, напрыклад, кім быў для нас Сувораў, то мы будзем цалкам прарасійскай структурай. І нас не чакае нічога іншага, нічога лепшага. Гэта вельмі важнае пытанне. І добра, што вы (звярнуўся да Аліны Нагорнай) ім займаецеся.

Яны ж павінны ўзгадніць гэтае пытанне з ідэолагамі Адміністрацыі прэзідэнта. Яны не тое, што не хочуць. Яны баяцца нават гэтае пытанне ўзняць. Бо гэта пагражае ім абвінавачваннямі ў неразуменні палітыкі прэзідэнта. Таму яны і не хочуць звязвацца. Акрамя таго, яны не патрыятычна арыентаваныя людзі. Былі б такімі, то і не кіравалі б Случчынай пры сучаснай дзяржаўнай палітыцы.

Думаю, што яны не чыталі «Беларусь мяцежная» ці, напрыклад, «Слуцкі збройны чын у дакументах і ўспамінах». І яшчэ раз хачу падкрэсліць, што фактычна яны абвінавацяць вас у антырасійскіх падыходах. Гэта ідэя кшталту жадання змяніць назву вайсковага вучылішча імя Суворава на Астрожскага можа ўспрымацца як выступ супраць гісторыі Расійскай імперыі. Інакш утрымацца на сваіх пасадах яны не змогуць.

Па матэрыялах kurjer.info

У традыцыі называць тыя падзеі Слуцкім паўстаньнем. Але насамрэч, больш ім пасуе назва Слуцкі збройны чын. Паўстанне адбываецца ва ўмовах ці акупацыі, ці прыгнёту. А случчакі стварылі сваё войска ва ўмовах нядоўгай, але свабоды, і пайшлі бараніць сваю зямлю ад тых, хто ірваўся яе акупаваць. Гэта была выбітная мясцовая беларуская ініцыятыва. Прадстаўнікі розных клясаў удзельнічалі ў Слуцкім збройным чыне. Для мяне асабліва цікава тое, што падчас тых падзеяў праваслаўныя сьвятары заклікалі да супрацьстаяньня бальшавізму. На Случчыне адбылася кансалідацыя грамадзтва. І калі б умовы былі не настолькі трагічнымі, каб б не было столькі сілаў у нашых ворагаў, магла б па-іншаму скласьціся гісторыя. Гэтая дзея магла б сапраўды стаць пачаткам новай дзяржавы. Я не кажу, што Случчына была ў гэтым пляне эксклюзыўная. У той жа Ўкраіне існавала знакамітая Гуляйпольская рэспубліка бацькі Махно, дзе людзі самаарганізоўваліся. Нешта падобнае, можа быць нават лепшы варыянт, мог бы адбыцца на Случчыне.

Гісторыя зьвязаная з Міхасём Тулейкам, беларускім дзеячам замежжа. У Беларусі ў яго быў яго пляменьнік, таксама Міхась Тулейка. Ён сыйшоў у крышнаіты, і я ня ведаю, што зь ім было далей. Вось менавіта гэты пляменьнік, паслухаўшы мае песьні, сказаў, што дашле мне кніжку пра Слуцкае паўстаньне. Я адразу паставіўся скептычна, бо ня думаў, што змагу на тую кніжку напісаць песні. Але Міхась Тулейка малодшы аказаўся дальнабачным: калі я пачаў чытаць гэтыя вершы, я проста пачуў мелодыю. Гэта быў зборнік вершаў удзельніка Слуцкага паўстаньня, які стаў вядомым пад псэўданімам Алесь Змагар. Мая песня "Слуцкія палкі" напісаная на верш з таго зборніка.

Мяне натхняе сама сытуацыя. Вось ёсьць такі фільм "Апошні самурай". І вось гэты паход слуцкіх палкоў, вельмі слаба ўзброенных, як тыя самураі. У фільме яны ішлі супраць кулямётаў японскіх капіталістаў, якія прыйшлі да ўлады. А ў нас слуцкія самураі, яны пайшлі супраць бальшавікоў, супраць кітайцаў. І таксама пад кулямёты, таксама масава гінулі. Імёнаў нават ня ведаем многіх. Тыя людзі загінулі як самураі.

Задача ў тым, каб пра яе памяталі тыя, для каго у ёй ёсьць сэнс. Ня важна, каб усе памяталі. Бо памяць можа прыносіць здабыткі як са знакам плюс, так і са знакам мінус. Некаторыя могуць зрабіць выснову, што слуцкія змагары — гэта прыклад бязсэнсоўнай ахвяры. Магчыма, ім усім варта было перайсьці мяжу, адразу пайсці ў тую Польшчу, як і зрабіла частка паўстанцаў.

Ці застацца, як Лукаш Семянюк, які працягнуў змаганьне ўжо пасьля паразы паўстаньня на тэрыторыі Беларусі. Яго атрад некалькі гадоў наводзіў жах на бальшавікоў. Зь імі разабраліся, Лукаш быў забіты. Ён адзін з самых вядомых асобаў Слуцкага паўстаньня, які застаўся і працягваў змагацца за сваю зямлю. Памятаць важна тым, хто адчувае пераемнасьць. Бо гэта зварот да сумленьня. Тыя, што засталіся, у нейкі момант ішлі бараніць свой край і ня бачылі ў гэтым практычнага сэнсу. Яны мелі сэнс духоўны. Так патрабавала іх сумленьне, разуменьне таго, як годна паводзіць сябе ў той сытуацыі.

Бяда ў тым, што, як правіла, мясцовыя ўлады ў нас нічога не вырашаюць. Вельмі вялікае шчасьце проста знайсьці чыноўнікаў, якія здольныя самі прымаць рашэньні. Дзяржаве ў цяперашняй форме не патрэбныя людзі ініцыятыўныя, бо кожны ініцыятыўны чалавек — гэта апазыцыя аўтарытарызму. Аўтарытарызму патрэбныя выканаўцы. Слуцкія ўлады проста перастрахоўваюцца.

Пятро Маркелаў, Аліна Нагорная

Памяць пра абаронцаў Случчыны — гэта пытаньне нашага стаўленьня да мінулага, нашага разуменьня мінулага. Тое мінулае, якое мы ведаем са школы, было адцэнзураванае, папраўленае. Шмат чаго з нашай калектыўнай памяці спрабавалі сьцерці. Перадусім гэта энэргетыка Свабоды, энэргетыка нязгоды, энэргетыка грамадзянскага супраціву, спробы адбудовы сваёй уласнай краіны і абароны сваёй годнасьці. Спрабавалі сьцерці нашае разуменьне свайго беларускага лёсу, незалежнага ад Усходу і Захаду, наш досьвед Незалежнасьці, калі гаварыць шырэй. Гэта тое, што датэгуль застаецца ня тое што забароненым, але хутчэй незразумелым і невядомым. І бяз гэтага проста немагчыма быць нацыяй.

Шлях да нацыянальнай самасьвядомасьці — гэта найперш асэнсаваньне ўласнага лёсу. Беларускі лёс — гэта заўсёды такая партызанка, змаганьне з тым, хто мацнейшы за цябе. Гэта гераічная памяць. Ня ведаць гэтага, як па мне, недаравальна.

Той чалавек, пра якога вы кажаце, ёсьць нармальным прадуктам нашага інэрцыйнага асяродзьдзя, нашай панурай штодзённасьці, гэтай прызвычаенасьці да залежнасьці, такой безальтэрнатыўнасьці існаваньня. Асобе, якая жыве ў такім стабільным у сваёй шэрасьці сьвеце, вельмі цяжка патлумачыць, чаму трэба ведаць пра вось гэты нефармат. Гэта разбурае яго карціну сьвету. Большасьць не імкнецца да экспэрыментаў. Не імкнецца да пашырэньня свайго краявіду, зоны псыхалягічнага камфорту. Гэта цалкам натуральна. Што з гэтым рабіць? Я ня ўпэўнены, што можна перапраграмаваць большасьць. Але я ўпэўнены, што большасьць можа пагадзіцца з меньшасьцю.

Калі мы будзем мець ініцыятыўную меньшасьць, якая здольная пазначыць уласныя арыентыры гістарычнае памяці, — большасьць нікуды не падзенецца. Бо большасьць заўсёды пагаджаецца. Іншая справа, ці зможа яна пагадзіцца. У выпадку ўшанаваньня памяці Слуцкага збройнага чыну, гэта яшчэ й спроба адбудовы матрыцы сэнсаў, альтэрнатыўнай дзяржаўнай. Гэта вяртаньне да каранёў. Пошукі альтэрнатыўнай ідэнтычнасьці. І меньшасьць тут мае каштоўнасьць, меньшасьць важыць. Але каб большасьць пагадзілася, трэба дзейнічаць пераканаўча і ўпэўнена.

Я ня веру ў нейкія супольныя прасьвятленьні, у глябальныя мабілізацыі. Я ня веру, што заўтра ўсе закахаюцца ў Слуцкі збройны чын. Але няхай ведаюць, што гэта ёсьць, хай ведаюць, што гэта — падзея, і гэта значна.

Я думаю, што няма адмашкі зьверху. Бо заўсёды вэртыкаль улады вызначае пэўную падпарадкавальнасьць і залежнасьць. У тым ліку і ад пануючых ідэалягічных прынцыпаў. Стаўленьне да ўсяго, што ёсьць па-за межамі квазісавецкага разуменьня гісторыі, застаецца нечым сумнеўным, невідавочным, незацьверджаным, я б сказаў. А да ўсяго незацьверджанага і стаўленьне адпаведнае: з сумневамі і недаверам. Самастойнасьці мясцовыя ўлады ў дадзенай сыстэме ніколі ня мелі і ня маюць. Яны ня хочуць і ня здольныя самі вырашаць вось такія нефарматныя пытаньні.

Гэта справа комплексная. Істотна, каб з’яўляліся новыя музычныя праекты, кшталту “Дзецюкоў”. Істотна, каб з’явіўся нейкі мультымэдыйны партал, дзе б была інфармацыя пра паўстаньне. Каб з’явіліся прома-ролікі пра гэтыя падзеі. Літаратурныя творы. Пытаньне ў тым, што гэтая нашая забароненая памяць дагэтуль існуе на маргінэсе сёньняшніх культурніцкіх плыняў. І каб яна загучала больш гучна, трэба паціху пераўтвараць яе ў падставу для крэатыўных выказваньняў. Простага інфармаваньня ў дадзенай сітуацыі ўжо не хапае. Калі мы хочам, каб гэта было падзеяй, трэба з гэтага вырабляць падзеі: культурніцкія, мэдыйныя, музычныя.

Ролік “Будзьма Беларусамі” пра беларускую гісторыю ёсьць добрым прыкладам. Лекцыі і кніжкі — гэта ўсё олдскул. Нам патрэбная культура хайтэк. Культура 2.0. Гэта перадусім мультымэдыйнасьць, гэта празрыстасьць. Як у свой час зрабілі з “Народным альбомам” — там паэтыка беларускага памежжа з’яўляецца кайфовай, фантастычна прыгожай. Нешта падобнае варта рабіць і зь іншымі старонкамі нашага культурнага мінулага. Перакладаць іх на мову масавых сучасный камунікацыяў. Калі яны трапяць на іншую хвалю, калі яны пераўтворацца ў прадукт, які здольны будзе спажываць кожны ўладальнік айпаду, тады ўсё пяройдзе на іншы ўзровень.

Трэба, каб нашая забароненая гісторыя зрабілася ня проста зразумелай і бачнай, але зрабілася натуральным складнікам існаваньня нацыі.

Пятро Маркелаў, Аліна Нагорная

У нашым грамадзтве прысутнічае некаторая памяркоўнасьць, я б сказаў, нават баязлівасьць. Героі слуцкага узброенага супраціву — гэта тыя беларусы, якія не забаяліся выйсьці супраць вялікай сілы. Бо ніхто не паважае тых, то баіцца.

Кожны павінен быць гатовым да сьмерці. Тады лягчэй рабіць некаторыя справы і быць сапраўды годным чалавекам. Бо калі цябе цяжка напужаць — ты зможаш зрабіць усё, што заўгодна. Альбо паспрабаваць гэта зрабіць. І выглядаць годна перад сабой, бо ніхто яшчэ з гэтага сьвету жывым не выходзіў.

У любой, нават самай безнадзейнай справе, ёсьць шанец на перамогу. Случакі гэты шанец спрабавалі выкарыстаць. Абаронцы Случчыны — гэта супольнасьць мужных людзей, аб’яднаных адзінай мэтай, у якую яны верылі. Яны змагаліся асэнсавана і зь вераю ў сваю перамогу. І, у прынцыпе, маглі перамагчы. Як паказвае прыклад Фінляндыі, калі яны ваявалі супраць СССР. Яны прайгралі савецкаму саюзу, але захавалі сваю незалежнасьць. І ў случакоў была такая магчымасьць.

Калі глядзець у больш шырокім сэнсе, случакі ўсё ж такі перамаглі. Сёньня існуе незалежная рэспубліка Беларусь. І дзякуючы, у тым ліку, высілкам случакоў, іншыя краіны пабачылі, што ёсьць такая нацыя — беларусы, што існуюць людзі, якія гатовыя памерці за гэта.

Кожнаму чалавеку патрэбныя пазытыўныя прыклады. Калі жывеш у гаўне і ня бачыш іншага, як даведацца, што можа быць лепш? Такія пазытыўныя прыклады паказваюць, што можна жыць па іншых правілах.

Калі чалавек ня бачыць добрых прыкладаў, ён будзе карыстацца дрэннымі. Дрэнных прыкладаў шмат. Па тэлебачаньні, у інтэрнэце. Гэта прапаганда. І нам, беларусам, трэба прыводзіць у прыклад сваю гісторыю, сваю культуру. Гэта павінна рабіць дзяржава. Бо ад гэтага залежыць існаваньне самога дзяржаўнага апарату.

Можна быць адзінкай у складзе нейкай вялікай краіны. Але каланіяльная адміністрацыя можа ў любы момант прыйсьці і ўсё забраць. Сапраўды незалежны дзяржаўны апарат павінен для свайго захаваньня падтрымліваць нацыянальную ідэю. Слуцкі ўзброены супраціў заснаваў Беларусь як незалежную дзяржаву. Гэта было заснаваньнем беларускага войска.

Але нашая дзяржава гэтага ня робіць. Больш за тое, яна перашкаджае спробам ушанаваньня памяці абаронцаў Случчыны. Насамрэч, гэта ў іх жа інтарэсах — культываваць гэтую памяць. Замест таго, каб чыніць перашкоды людзям, якія абуджаюць гэтую памяць, дзяржава павінная браць гэтыя ідэі на ўзбраеньне і разьвіваць іх. Гэта будзе выгодна ўсім.

Ва ўсіх гарадах павінна быць вуліца ня 14-ці партызан і 1 жніўня, а вуліца 1920 году, абаронцаў Случчыны, герояў Случчыны, слуцкага ўзброенага супраціву. Гэта — нармалёвыя беларускія назвы вуліцаў. Гэта для беларускага вуха добра гучыць. І будзе зразумела кожнаму, што ў нас тут вялікія гістарычныя традыцыі змаганьня супраць захопнікаў. І магчыма, калі-небудзь гэта астудзіць некаторыя гарачыя галовы ў іх памкненьнях разпальваць канфлікты.

Абаронцы Случчыны былі шмат у чым партызанамі. Хоць гэта было і арганізаванае войска, але вельмі дрэнна ўзброенае. Не хапала амуніцыі, зброі. Случакі былі простымі непадрыхтаванымі сялянамі. Беларусь партызанская пачалася ня ў 40-х гадах. Нашая партызанская гісторыя ідзе з 20-х гадоў, калі случакі пачалі гераічнае змаганьне з савецкай Расеяй за дзяржаўнасьць Беларусі.

Дзень 27 лістапада павінен быць сьвяточным у беларускім календары. З БНР пачалася сёньняшняя беларуская дзяржаўнасьць. Гэты дзень павінен быць днём герояў, сапраўдным днём абаронцаў айчыны.

Пятро Маркелаў, Аліна Нагорная

Зараз надыходзяць вельмі важныя юбілеі. У 2020 годзе будзе стагодзьдзе Слуцкага збройнага чыну. Гэта адно з самых масавых выступаў у абарону беларускай незалежнасьці, ідэяў Беларускай Народнай Рэспублікі. Даўно склалася традыцыя сьвяткаваць угодкі гэтай падзеі, прыжыўся назоў сьвята — Дзень Герояў. І вельмі добра, што БНФ удалося наладзіць годнае сьвяткаваньне ўжо ў навейшы час Беларусі. За гэта ў першую чаргу трэба дзякаваць прафэсару гісторыі Анатолю Грыцкевічу, які першым уздымаў гэтую тэму. А таксама тым актывістам, якія пасьпелі паставіць тры памятныя крыжы: у Грозаве, Семежаве і Вызьне. Яны былі ўсталяваныя да часу Лукашэнкі і мелі дзяржаўны ахоўны статус.

Адно з такіх імёнаў, якое павінныя ведаць усе беларусы, гэта імя героя паўстаньня Юркі Лістапада. Зь яго пачаўся разгром так званай «нацдэмаўшчыны: тых беларусаў, якія спрабавалі пры камуністычным панаваньні адрадзіць беларускую дзяржаву.

Дарэчы, гімн «Мы выйдзем шчыльнымі радамі» цесна зьвязаны менавіта з Слуцкім паўстаньнем. Таму мне было заўсёды вельмі прыемна, што існуюць актывісты, якія зьвязваюць свой асабісты лёс з тым, што іх дальнія сваякі, ці проста людзі, якія маюць такія ж прозьвішчы, прымалі ўдзел у Слуцкім збройным чыне. Такім чынам праяўляецца пераемнасьць абсалютна розных пакаленьняў беларускага нацыянальнага руху.

На вялікі жаль, тыя палітычныя задачы, якія ставіліся Радай Случчыны, не былі выкананыя, бо ў той момант Рада адстойвала беларускія інтарэсы. Гэта ня толькі БНР як дзяржава, гэта і сацыяльныя правы. Сёньня мы засталіся на тым жа этапе. Таму для нас Слуцкі збройны чын з’яўляецца такой жа сур’ёзнай і актуальная датай, як і Дзень Волі 25 сакавіка. Таксама важныя і тыя даты, якія зьвязаныя з аднаўленьнем нашай дзяржаўнасьці ўжо ў часы распада Савецкага Саюзу — Дзень Незалежнасьці 27 ліпеня, таксама 25 жніўня — дзень, калі фактычна была адноўленая нашая дзяржаўнасьць. І, натуральна, 8 верасьня — дзень беларускай вайсковай славы. Гэта асноўныя даты беларускага нацыянальнага календара. Ва ўмовах, у якіх мы сёньня апынуліся, гэтыя даты важна памятаць.

Інфармацыі ніколі не бывае мала. Трэба каб больш людзей далучалася да тых акцыяў, што ўжо сталіся традыцыйнымі. І адначасова шукаць новы формат, бо шмат што мы зараз не дарабляем.

Ва ўмовах дыктатуры, што склалася пры Лукашэнку, менавіта культурніцкая дзейнасьць мае асаблівую вартасьць. Ёсьць і сьпісы паўстанцаў, і вёскі, адкуль яны былі мабілізаваныя — гэта будзе цікава мясцовым жыхарам. Вядомыя лёсы канкрэтных слуцкіх паўстанцаў, біяграфіі. Арганізацыі Случчыны дастаткова добра апісаныя ў літаратуры. Нягледзячы на антыбеларускасьць сёньняшняй улады, трэба шукаць тыя кропкі, дзе мы можам нешта рабіць разам. І рабіць. Падкрэсліваць, што беларусы змагаліся за сваю незалежнасьць і працягваюць змагацца. Бо сьвяткаваньне Дня Герояў ёсьць таксама змаганьнем за незалежнасьць.

У Беларусі трэба мець беларускую ўладу, каб паставіць помнік героям Слуцкага збройнага чыну. Пры сёньняшней уладзе гэта немагчыма. Прычым, які б пэсымізм сёньня б не панаваў на нашых абшарах, рана ці позна гэта здарыцца. Бо тая нацыя, якая здольная была перажыць 20-е стагодзьдзе з дзьвума імпэрыялістычнымі войнамі, з жахлівымі рэпрэсыямі двух таталітарных рэжымаў — яна проста непераможная.

Пятро Маркелаў, Аліна Нагорная

Слуцкі ўзброены супраціў 1920 году – вялікая падзея ў жыцці і гісторыі не толькі Слуцку і Случчыны, але і ўсёй Беларусі. Можна не памыліўшыся сказаць, што калі б не згаданыя падзеі на Случчыне, то магло б і не быць сённяшняй незалежнай Рэспублікі Беларусь. Случакі паказалі, хто галоўны на роднай зямлі, што валадарыць на беларускіх землях можа і павінна толькі незалежная беларуская Дзяржава. Жыхары Случчыны паказалі яскравы прыклад самаарганізацыі і ініцыятывы, сапраўднага патрыятызму і любові да Радзімы. Слуцку варта памятаць і культываваць вядомасць сваіх герояў, што спрыялі ўзнікненню сённяшняй Рэспублікі Беларусь – дзеячоў Слуцкага ўзброенага супраціву 1920 году.

Таму просім выдзеліць месца ў межах горада Слуцку для ўстаноўкі памятнага знаку “Героям Случчыны, якія змагаліся за беларускую дзяржаўнасць”.

Сродкі на ўстаноўку памятнага знаку і іншыя звязаныя з ўстаноўкай памятнага знаку выдаткі будуць сабраныя праз ахвяраванні і не пацягнуць выдаткаў з рэспубліканскага і мясцовага бюджэтаў.